پهنه بندی کمّی زمین دیس های بزرگ محیط بیابانی با استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی (مقایسۀ کویرهای لوت ایران و کایدام چین)

یاردانگ ها و تپه های ماسه ای مناطق فراخشک از جالب ترین زمین دیس های (لندفرم ها) مناطق بیابانی محسوب می شوند. ارائۀ روش مطلوب برای شناخت و پهنه بندی کمّی زمین ریخت شناسی این زمین دیس ها با توجه به ناممکن بودن بازدیدهای میدانی و دسترسی از اهداف این مقاله است. در این مطالعه از داده های رادار srtm/c با قدرت تفکیک زمینی معادل 90 متر که وزارت ملی فضا و هوانوردی امریکا (nasa) در سال 2003 ارائه کرد، استفاده شد. زمین دیس های بزرگی(mega landforms) نظیر یاردانگ ها و تپه های ماسه ای دشت لوت ایران و کایدام چین، به وسیلۀ یکی از روش های شبکه های عصبی مصنوعی با عنوان «الگوریتم خودسازمانده» مطالعه، طبقه بندی و مقایسه شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که منطقۀ یاردانگ های کایدام چین نسبت به منطقۀ لوت ایران دارای پیچیدگی های بیشتری در قسمت تیغه های یاردانگی است در حالی که یاردانگ های منطقۀ لوت کلاس های یکنواخت تری دارد. جزئیات پیچیدۀ یاردانگ های والی شکل کایدام نسبت به دوکی لوت سبب شده است که در این منطقه جزئیات دیگری از پارامترهای ورودی مثلاً جهت شیب در تقسیم بندی نهایی مؤثر واقع شود. بلوغ تپه های ماسه ای در ارگ لوت به علت منبع زیاد ماسه و بادهای چندجهتۀ آن سبب شده است تا درصد کلاس هایی همچون شانه و دماغۀ شیب در آن بیشتر باشد. نقشه های مورفومتریک نهایی تپه های ماسه ای در دو منطقه تشابه زیادی در اجزای هر کلاس، تعداد و ویژگی های کلاس ها دارند، اما روند تکاملی ارگ در منطقۀ لوت به خوبی قابل تشخیص است. حال آنکه در منطقۀ کایدام به علت منبع کمتر ماسه و یک جهته شدن بادها بلوغ و تغییر محسوسی از ابتدا تا انتهای ارگ دیده نمی شود. به طور کلی نتایج نشان داد که شبکۀ خودسازمانده به منزلۀ الگوریتم نظارت نشدۀ شبکه های عصبی مصنوعی در تلفیق پارامترهای مورفومتریک برای آنالیز نیمه اتوماتیک زمین دیس های محیط های بیابانی و تحقیق در علل تفاوت آن ها بسیار کارآمد است.